De zoete bataat is een tropisch gewas dat populariteit wint in het consumentengedrag van de Nederlandse burger, echter, dit brengt momenteel een hoge CO2 foodprint met zich mee. Sinds een aantal jaar blijkt de teelt in Nederland ook mogelijk en wordt dit op zeer kleine schaal toegepast. Het doel van deze PPS is het professionaliseren en rendabel maken van de teelt van zoete bataat zodat deze permanent toegevoegd kan worden aan een meer duurzame en weerbare Nederlandse akkerbouwrotatie en daarmee perspectief biedt voor het verdienvermogen van de teler.
Het project richt zich op de volgende activiteiten en resultaten:
1. Deskresearch naar gewenst product en teelt elders ➔ eisen waaraan het product volgens afnemers aan moet voldoen en inzicht in belangrijke indicatoren voor het slagen van de teelt.
2. Optimaliseren van het uitgangsmateriaal voor de zoete bataatteelt voor Nederlandse bodem ➔
inzicht in rassen voor Nederlandse bodem en mogelijkheden voor veredelen en opkweken.
3. Onderzoeken van teeltmaatregelen als bemesting, omgang met ziekten, plagen en onkruiden en
grondbedekking ➔ teelthandleiding voor zoete bataat
4. Monitoren van duurzaamheidsaspecten als agrobiodiversiteit en natuurlijke hulpbronnen ➔
kwantitatieve en kwalitatieve beschrijving van de bijdrage van de Nederlandse zoete bataat aan
diverse duurzaamheidsdoelen binnen het Nederlandse rotatieplan.
5. Bevorderen van de afzet van de zoete bataat ➔ verkenning van potentiële afzetkanalen voor
Nederlandse zoete bataat.
6. Bedrijfseconomische doorrekening van de zoete bataatteelt ➔ rendabiliteit van de teelt voor de
Nederlandse teler.

De zoete bataat is voor consumptie meer en meer populair in Nederland, echter, de productie vindt elders plaats waardoor het transport voor consumptie zorgt voor een hoge CO2 foodprint. Zoete bataat is een tropisch gewas, door de klimaatverandering en veredeling is het mogelijk om dit product in Nederland te telen. De teelt is daardoor nieuw en biedt daarmee economisch perspectief voor de telers. Lokale teelt verlaagt enerzijds de CO2 foodprint en anderzijds kan het rotatieplan uitgebreid met een duurzame teelt. De teelt van zoete bataat vindt sinds een aantal jaar op kleine schaal en provisorische wijze plaats in Nederland. De uitdagingen liggen in het opschaling van het teeltproces, het telen van een goede kwaliteit bataat en de afzet
van het product.
Nederlandse telers werken hard om de vraag naar lokaal product te ontwikkelen. Deze fase is daarom bij uitstek geschikt om onderzoek te doen om ervoor te zorgen dat de teelt zo ingericht wordt dat die geen schadelijke emissies heeft, een positief effect heeft op de bodem en bijdraagt aan de biodiversiteit.
Het doel van deze PPS is het professionaliseren en rendabel maken van de teelt van zoete bataat, zodat deze permanent toegevoegd kan worden aan een meer duurzame en weerbare Nederlandse
akkerbouwrotatie en daarmee perspectief biedt voor het verdienvermogen van de teler.

Dit project draagt bij aan doel D1.A.a. Vernieuwing bedrijfssystemen en verdienvermogen van boeren. Het project gaat in op een nieuwe teelt voor de teler die enerzijds de rotatie van de teler verduurzaamd en anderzijds meerwaarde en daarmee economisch perspectief oplevert voor de teler. Deze nieuwe teelt is kansrijk omdat er reeds een grote vraag is voor zoete bataat vanuit de consument, echter, dit betreft tot op heden vooral geïmporteerd product. Door de kennis vanuit alle werkpakketen, uit eerder onderzoek en die aanwezig is bij de onderzoeksinstelling en private partners te combineren, wordt het gehele teeltconcept integraal opgezet voor een professionele teelt voor zand- en kleigrond met als uitgangspunt een verbeterde positie van het verdienvermogen van de teler. Door de aard van de teelt tot op heden draagt dit project
secundair bij aan het doel A2 Gezonde weerbare bodem en teeltsystemen.

De teelt van zoete bataat is duurzaam, innovatief en biedt perspectief voor het verdienvermogen van de teler. Daarnaast past het binnen het maatschappelijk en politiek gewenste beeld waardoor dit potentie heeft de afstand tussen de consument en teler te verkleinen, dit blijkt uit de volgende voorbeelden:
- De teelt is nieuw voor de Nederlandse teler. Op dit moment teelt het grootste deel van de telers 1 tot 5 hectare en een klein aantal 10 tot 20 hectare. Sinds 2014 is de teelt gegroeid tot ongeveer 250 hectare in totaal in Nederland wat nog een zeer kleine schaal is. Als de teelt en afzet
geprofessionaliseerd wordt, kan de omvang toenemen tot een volwaardige teelt.
- De zoete bataat is een zeer gezond product met hoge voedingswaarden. Door de consument hierover te informeren en de afzet te bevorderen, wordt de afstand tussen de teler en consument verkleind met als gevolg dat het verdienvermogen van de teler toeneemt en de consument een eerlijke prijs betaald voor een gezond product.
- Er is op dit moment al vraag naar zoete bataat, en het product is al makkelijk verkrijgbaar in de
supermarkt, echter, dit betreft voornamelijk geïmporteerd product. Door dit te vervangen door lokaal geteelde zoete aardappelen kan de consument makkelijk een positieve bijdrage leveren aan
verduurzaming.
- Het gebruik van meststoffen is op dit moment minimaal wat de duurzaamheid van de teelt ten goede komt en past bij de huidige trend in het gewenste beeld en de beschikbaarheid die in het geding komt. De invloed van bemesting en het gebruik van biostimulanten wordt onderzocht op de effecten van het droge stof gehalte in de bataat.
- De toegestane gewasbeschermingsmiddelen worden door de jaren heen sterk verminderd. In de teelt van zoete bataat lijken tot op heden weinig gewasbeschermingsmiddelen noodzakelijk en daarmee kan de zoete bataat nagenoeg biologisch geteeld worden. In dit project wordt onderzocht hoe het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen tot het minimum beperkt kan blijven worden en daarmee te werken naar zero-emissie, door bijvoorbeeld mechanische onkruidbestrijding toe te passen.
- Tot op heden wordt in de teelt van zoete bataat zwarte (bio)folie gebruikt voor het bedekken van de ruggen waarin de zoete bataat geteeld wordt. Er is onvoldoende bekend over de toepassing van andere mogelijkheden om warmte in de rug te creëren. De inzet van reststromen kan hier wellicht een meer duurzame uitkomst voor bieden.

Het project past binnen het portfolio omdat het uniek is. Het betreft een nieuw gewas waar tot op heden nauwelijks onderzoek naar gedaan is voor de teelt op Nederlandse bodem. Doordat het gewas een nieuwe gewasfamilie betreft draagt dit bij aan de opzet van een ruimer akkerbouwrotatieplan wat het bodembeheer verduurzaamt. Daarnaast lijkt de input voor de teelt op het gebied van gewasbescherming en nutriënten minimaal te zijn. Het is interessant om te onderzoeken hoe dit gewas biologisch geteeld kan worden in een gangbaar rotatieplan waardoor de emissies tot het minimum beperkt worden. Tevens biedt een nieuw gewas perspectief voor het verdienvermogen van de teler. Dit biedt de mogelijkheid om de afstand tussen de consument en teler te verkleinen.

Gezien de kleine omvang van de teelt in Nederland tot op heden, gaat de innovatie relatief traag. Ondanks dat de telers zelf investeren in innovatie, vinden de innovaties op beperkte schaal plaats. Daarnaast is tot op heden gebleken dat de grondsoorten verschillen in de teelt met zich mee brengt. Zo verschilt bijvoorbeeld de manier van planten en rooien. Dit zorgt opnieuw voor een extra dimensie aan de teelt. Met dit project wordt voorzien meer schaalbaarheid aan de innovaties in de teelt te kunnen geven zodat er versnelling plaats kan vinden.

Er wordt in kaart gebracht hoe deze teelt bijdraagt aan het klimaat, biodiversiteit en andere
duurzaamheidsaspecten. Het beoogde resultaat is een teelthandleiding waaruit blijkt welke teelthandelingen van belang zijn voor een professionele weerbare en duurzame teelt en wat de bijdrage van de zoete bataatteelt is aan de doelstellingen op het gebied van onder meer klimaat- en biodiversiteit aansluitend bij het GLB, de Green Deal, Farm to Fork strategie, Nederlandse Toekomstvisie Gewasbescherming 2030 e.d. op kwalitatieve en kwantitatieve wijze. Dit resultaat wordt verkregen door onderzoek, innovatie en praktijktoepassing.
De deelresultaten die hieraan ten grondslag liggen zijn:
- Lijst van eisen waaraan het product volgens de afnemers moet voldoen zodat hierop in de teelt
gestuurd kan worden.
- Indicatoren die belangrijk zijn voor het slagen van de teelt.
- Inzicht in de rassen die geschikt zijn voor de Nederlandse bodem.
- Inzicht in de mogelijkheden voor het veredelen en opkweken van het uitgangsmateriaal van de zoete bataat. Afbakening: het veredelen en opkweken wordt niet uitgevoerd binnen dit project gezien dit de omvang van het project overschrijdt.
- Teeltmaatregelen voor bemesten, omgang met ziekten, plagen en onkruiden en de grondbedekking.
- Kwantitatieve en kwalitatieve beschrijving van de bijdrage van de Nederlandse zoete bataat aan
diverse duurzaamheidsdoelen (zoals hierboven opgesomd) binnen het Nederlandse rotatieplan.
- Inzicht in de afzetkanalen voor de Nederlandse zoete bataat en de manier waarop deze het beste te benaderen zijn. Afbakening: er worden geen nieuwe afzetkanalen opgezet of product daadwerkelijk afgezet binnen het project.
- Bedrijfseconomische doorrekening voor de teelt van de zoete bataat in Nederland.

WP1: Deskresearch naar gewenst product en teelt elders (2024)
WP2: Optimaliseren van het uitgangsmateriaal voor de zoete bataatteelt voor Nederlandse bodem (hele project)
WP3: Onderzoeken van teeltmaatregelen als bemesting, omgang met ziekten, plagen en onkruiden en grondbedekking (hele project)
WP4: Monitoren van duurzaamheidsaspecten als agrobiodiversiteit en natuurlijke hulpbronnen (hele project)
WP5: Bevorderen van de afzet van de zoete bataat (hele project)
WP6: Bedrijfseconomische doorrekening van de zoete bataatteelt (2027)
WP7: Management en communicatie (hele project)