Richting 2050 liggen er grote uitdagingen voor melkveebedrijven, op verschillende duurzaamheidsthema’s. Om grip te krijgen op de complexiteit en inzicht in ontwikkelpaden voor verschillende bedrijfstypen is zowel inhoudelijke kennis als kennis over incentives en interventies nodig. Het doel is concrete ontwikkelpaden en interventies uit te werken voor melkveehouders en hun omgeving, vanuit integraal perspectief voor de duurzaamheidsthema’s klimaat, biodiversiteit en dierwaardigheid.

Het uiteindelijke doel van dit consortium is bij te dragen aan een integraal duurzaam werkende zuivelketen anno 2050.
Binnen deze nieuwe PPS is het directe doel tweeledig. Het eerste doel van het project is het werken aan een aanpak die ervoor zorgt dat beschikbare kennis rondom verduurzaming van de bedrijfsvoering ook daadwerkelijk wordt opgepakt en toegepast om zo een beweging van de sector te realiseren. Dit wordt met name gedaan in werkpakket 1: Faciliteren verduurzaming melkveehouders - ontwerpen en testen incentives en interventies. In dit werkpakket ligt de nadruk in eerste instantie op het trekken van lessen uit diverse praktijkinitiatieven: wat is er nodig voor melkveehouders om hun bedrijfsvoering te veranderen, en wie kan dat uitvoeren. Als vervolg daarop worden in dit werkpakket concrete incentives/interventies ontworpen en met stakeholders gevalideerd.

Het tweede doel van het project is het concretiseren van de mogelijke ontwikkelingsrichtingen van melkveebedrijven, passend bij verschillende bedrijfstypen en rekening houdend met verschillende doelen. Dit wordt gedaan binnen werkpakket 2: Ontwikkelpaden naar duurzame melkveebedrijven. Het werkpakket bestaat uit een overkoepelende aanpak gericht op het concreet zicht geven op ontwikkelpaden vanuit verschillende bedrijfstypen naar een integraal duurzaam melkveebedrijf. Dit wordt nader uitgewerkt in vier sub werkpakketten gericht op de thema’s klimaat, biodiversiteit en diergezondheid & dierenwelzijn. De nieuwe ontwikkelingen rond het thema dierwaardigheid en de toepassing daarvan in de zuivelketen worden hierbij meegenomen. Er wordt aangesloten op andere (lopende) initiatieven zoals het onderzoek ‘Melken met perspectief’ en de PPS Koeien en Kansen, waar afzonderlijke maatregelen zowel modelmatig als praktisch getoetst worden op uitvoerbaarheid en de impact op duurzaamheid en economie. De focus in werkpakket 2 ligt op de integrale combinatie van de thema’s biodiversiteit, diergezondheid & dierwelzijn en klimaat binnen ontwikkelpaden voor de afzonderlijke bedrijfstypen; waarbij ook aandacht is voor het effect van deze ontwikkelingen op sectorniveau.

Het programma Duurzame Zuivelketen wil invulling geven aan een toekomstbestendige zuivelsector die rekening houdt met de planetaire grenzen en zorgdraagt voor het verdienvermogen van melkveehouders via een integrale aanpak op de thema’s klimaat, biodiversiteit en diergezondheid- & dierwelzijn. Dit doet zij met een wetenschappelijk en technisch onderbouwde aanpak, zodat bedrijven in de sector ondersteund worden bij het werken aan de maatschappelijke opgaven en wettelijke doelen met een duurzaam verdienvermogen en perspectief voor de toekomst. Hiermee sluit het programma van de Duurzame Zuivelketen aan op de KIA en specifiek op het programma 2B “Verdienvermogen, perspectief & waardecreatie” door te streven naar integrale verduurzaming die economisch toekomstbestendig is, die bestand is tegen een veranderend klimaat, passend binnen de grenzen van de natuurlijke omgeving en die een bijdrage levert aan het welzijn van mens en dier (zie Figuur 1). De zuivelsector heeft zich in de afgelopen decennia ontwikkeld tot een kwalitatief hoogwaardige sector en zal zich in de komende decennia verder doorontwikkelen. Voor diverse bedrijfstypen worden hiervoor concrete transitiepaden uitgewerkt, inclusief inzicht in verdienvermogen en continuïteit. De kennis rond verduurzamingsmaatregelen en hun integrale impact (inclusief economie) wordt gestructureerd verzameld en kan via een tool voor zowel melkveehouders als adviseurs worden ontsloten. Daarnaast is er aandacht voor het ‘ecosysteem’ rond de melkveehouder zelf. Er wordt inzicht verkregen in welke incentives en interventies mogelijk of nodig zijn en door wie die georganiseerd kunnen/moeten worden en op welke manier dit ingevuld kan worden (wie heeft welke rol, vormen van samenwerking etc.). Doelsturing is een belangrijk uitgangspunt voor de sector. Hier wordt gewerkt aan de doorontwikkeling van kengetallen zoals die van de biodiversiteitsmonitor. De KPI’s uit de biodiversiteitsmonitor vormen nu al een belangrijke basis voor de verwaarding van de verduurzaming. Hier liggen meer mogelijkheden voor de afzonderlijke duurzaamheidsthema's.
Met behulp van de nieuwe inzichten wordt vormgegeven aan handelingsperspectief en duiding gegeven aan de impact van de maatregelen zowel voor melkveehouders als voor andere stakeholders rond de melkveehouders. Verder worden de ontwikkelingen gedurende deze PPS gemonitord zodat bijsturing mogelijk is en is er ruimte voor actuele vragen b.v. om de effecten van nieuw beleid inzichtelijk te maken.

Het doel van de PPS is om concreet (handelings-)perspectief te bieden voor melkveehouders met verschillende bedrijfstypen richting een duurzaam bedrijfsmodel. Om dit tastbaar te maken worden per bedrijfstype concrete ontwikkelpaden beschreven. De impact van deze ontwikkelpaden op duurzaamheid en verdienvermogen worden zowel voor de afzonderlijke bedrijfstypen als op sectorniveau in beeld gebracht.
De potentiële maatregelen die melkveehouders kunnen nemen worden opgenomen in een database. Om deze informatie te ontsluiten is een prototype van een tool beschikbaar. Essentie van de tool is dat deze uitgaat van diversiteit in bedrijfstypen en ondernemers, en maatregelen kwalitatief waardeert voor het effect op de verschillende duurzaamheidsparameters en economie. Deze tool is als prototype in een eerdere PPS ontwikkeld en wordt geactualiseerd en aangevuld. Tevens wordt de KPI-systematiek zoals die met de biodiversiteitsmonitor is vormgegeven doorontwikkeld; daarmee komt een basissystematiek beschikbaar voor beloning van betere duurzaamheidsprestaties.

Daarnaast levert de PPS kennis die bijdraagt aan de daadwerkelijke implementatie van verduurzamingsmaatregelen in de praktijk. Dit gebeurt door concrete mogelijkheden voor incentives/interventies te ontwikkelen en te testen in samenwerking met de consortiumpartners. De opzet is dat deze interventies door partners binnen de PPS of andere stakeholders daadwerkelijk worden uitgevoerd en geëvalueerd. Dit maakt het mogelijk dat de omgeving erop ingericht is dat de melkveehouders ondersteund worden in de verduurzaming.