De problematiek met parasitaire wormen in landbouwhuisdieren neemt serieuze vormen aan. De schatting van de kosten als gevolg van worminfecties bij melkvee in NL is ongeveer 70 m€ per jaar, waarvan 62,5 m€ productieverliezen betreffen (2020). Tegen anti-parasitaire diergeneesmiddelen komt inmiddels regelmatig resistentie voor, wat in een kostenpost van naar schatting 750 k€ resulteert, maar dat zal stijgen zoals in de schapenhouderij is ervaren. De afgelopen decennia is het veterinair parasitologisch onderzoek in Nederland sterk is afgebouwd met een kennishiaat als gevolg. In de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw ging men ervan uit dat met anti-parasitaire diergeneesmiddelen maagdarmwormen en leverbot onder controle gehouden konden worden. Daarnaast was er een leverbotwerkgroep die die jaarlijks leverbotprognoses opleverde. De leverbotwerkgroep is enkele jaren geleden opgeheven.
De gevolgen van het veelvuldige gebruik van anti-parasitaire diergeneesmiddelen worden zichtbaar in de vorm van resistente parasieten. Behandelingen met beschikbare diergeneesmiddelen zijn bovendien een forse belasting voor het ecosysteem. Klimaatverandering en de ambitie om nutriënten- en waterkringlopen te sluiten in een duurzaam voedselsysteem zullen bij een ongewijzigde strategie tot een toename van worminfecties leiden. Langere, warmere en voldoende vochtige zomers zijn zeer gunstig voor de ontwikkeling van maagdarmworminfecties. Vernatting van de natuur, met name in veenweidegebieden om oxidatie van veen tegen te gaan, is uitermate gunstig voor leverbot en vooral diens tussengastheer. Bovendien zijn (sommige) ontwormingsmiddelen (anthelmintica) bewezen toxisch voor andere evertebraten in het ecosysteem en ook voor in het water levende organismen. Veel van de gebruikte anthelmintica worden voor een groot deel onveranderd uitgescheiden in het milieu via de mest en urine van runderen. Daardoor hebben deze middelen een ongewild negatief effect op diverse ecosystemen zoals in bodem en water. Dat moet pleiten voor een veel restrictiever diergeneesmiddelengebruik. Naast beter gebruik van bestaand handelingsperspectief zijn nieuwe handelingsperspectieven, waaronder vaccins, nodig, die leiden tot optimaal gebruik van anthelmintica. Wijs met Wormen voorziet hierin.

Beoogd doel van dit project is, ontwikkelen van praktische handvatten voor veehouders en dierenartsen, waarmee de gezondheid van dier, mens en milieu geborgd kan worden en het gebruik van anti-parasitaire diergeneesmiddelen gereduceerd of geoptimaliseerd en verantwoord kan worden. De focus is primair op runderen, echter er zal in beperkte mate ook naar schapen worden gekeken omdat die in de winter vaak grazen op grasland dat ’s zomers voor runderen wordt gebruikt.

Wijs met Wormen past uitstekend binnen de missie “Gewaardeerd, gezond en veilig voedsel” in de KIA Landbouw Water Voedsel.
- Dierlijke producten dienen veilig voedsel te leveren, veilig te zijn voor de omgeving en de volksgezondheid. Maagdarmwormen en leverbot leiden tot ziektes en productieverliezen. Bij stijgende grondwaterniveaus zullen leverbotinfecties vaker en in zwaardere mate voorkomen. Leverbot is bovendien een zoönose. Veelvuldig gebruik van anti-parasitaire diergeneesmiddelen leidt tot resistentie, met een zorgwekkend verlies aan beheersopties en zware belasting voor het ecosysteem.
- Het centraal staan van het dier in een dierwaardige veehouderij: goede zorg en preventiestrategieën zorgen ervoor dat de gezondheid, veiligheid en welzijn van dieren behoren tot de wereldtop. Hierbij past een restrictief anti-parasitaire diergeneesmiddelengebruik, het uitbouwen van bestaande kennis, evaluatie van de effectiviteit van huidige adviezen en een toolbox om infecties te voorkomen of vroegtijdig op te sporen en een scala aan alternatieve handelingsperspectieven.
- Integrale verduurzaming: Dierlijke productie wordt klimaatneutraal en een volwaardig onderdeel van kringlooplandbouw met respect voor milieu, economie en maatschappij. In een klimaatneutraal- en circulair voedselsysteem, nemen diergezondheids- en volksgezondheidsrisico’s toe, tenzij de juiste beheersstrategieën gevolgd worden. Wijs met wormen beoogt de veehouder en dierenarts voldoende mogelijkheden te bieden om qua worminfectie beheersing een integrale verduurzaming te faciliteren.

De beoogde resultaten zijn:
• Toolbox met diagnostische tools, die on site, bij diagnostische veterinaire laboratoria of bij standaard monitoringssystemen (denk aan melkmonster- of slachtsystemen) gebruikt kunnen worden.
• Signalerings- en monitoringssystemen op bedrijfs- en/of landelijk niveau (pathogeen- en antihelminticumresistentieniveau). Eventueel reeds ontwikkelde modellen worden doorontwikkeld en gevalideerd.
• Toolbox met interventiestrategieën, variërend van graslandmanagement, weidebeheer, bestrijding van eventuele tussengastheren (in geval van leverbot), beheersstrategieën met behulp van voeding en eventuele supplementen en interventie door vaccins gericht op een betere immuniteitsontwikkeling, in combinatie met een restrictief anthelminthica gebruik.
• Een wetenschappelijke output (peerreview artikelen), Nederlandstalige artikelen voor de vakbladen, een wijs met wormenwijzer (een richtlijn) gericht op een integrale aanpak van maagdarmwormen, voor veehouders en dierenartsen.